سرطان پروستات یکی از شایعترین انواع سرطانها و دومین علت اصلی مرگ و میر ناشی از سرطان در مردان می باشد. با این حال با تشخیص زودرس، پیش آگهی و مانیتورینگ دقیق بیماری میزان طول عمر 10 ساله این بیماران 93٪ افزایش خواهد یافت. راه های اصلی تشخیص سرطان پروستات شامل معاینه پروستات با انگشت از طریق معقد (DRE)، سونوگرافی ترانس رکتال (TRUS) و ارزیابی سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) در سرم می باشند. PSA یک نشانگر اختصاصی حجم تومور و شایعترین تومور مارکر جهت غربالگری، نظارت بر درمان و تشخیص زودهنگام عود سرطان پروستات می باشد. با این حال هیچگونه اطلاعات مفیدی در زمینه تهاجم سلولهای تومور ارائه نمی دهد. افزایش سطح PSA می تواند در شرایط دیگری نظیر عفونت و التهاب پروستات و بزرگی خوش خیم غده پروستات نیز دیده شود. بنابراین، میزان حساسیت و اختصاصی بودن این روش آن قدر بالا نیست که آن را به عنوان یک نشانگر تومور ایده آل مطرح سازد. نتیجه مثبت آزمون PSA تنها نشان دهنده ضرورت ارزیابی های بیشتر بیمار خواهد بود. 

درمان سرطان پروستات

به منظور درمان سرطان پروستات بسته به مرحله پیشرفت بیماری راهکارهای متفاوتی نظیر جراحی، هورمون درمانی، شیمی درمانی، اشعه درمانی و نظارت بر بیماری بدون اعمال الگوی درمانی خاص ارائه می شود. از آنجا که هورمون مردانه تستوسترون سبب رشد سلولهای سرطانی پروستات می شود، در بیماران مبتلا به سرطان پروستات متاستاتیک، هورمون درمانی روش مناسبی بشمار می آید. هدف از هورمون درمانی جلوگیری از رسیدن هورمونهای تستوسترون به سلولهای سرطانی پروستات می باشد.

انواع مختلفی ازهورمون درمانی وجود دارد، که متداولترین آنها عبارتند از:
– داروهایی که سبب توقف تولید تستوسترون توسط بیضه ها می شوند. داروهایی که به عنوان آگونیست ها و آنتاگونیست های هورمون آزاد کننده هورمون لوتئینه کننده (LHRH) شناخته می شوند مانع دریافت پیامها توسط سلولها برای ساخته شدن تستوسترون شده و در نتیجه سبب توقف تولید تستوسترون در بیضه می گردند.
– جراحی جهت برداشتن بیضه ها با هدف جلوگیری از تولید تستوسترون
– داروهایی که مانع رسیدن تستوسترون به سلول های سرطانی می شوند. داروهایی که تحت عنوان آنتی آندروژن نامیده می شوند به منظور جلوگیری از رسیدن تستوسترون به سلولهای سرطانی می باشند. این داروها معمولاً همراه با آگونیست های LHRH داده می شوند زیرا آگونیست های LHRH می توانند قبل از کاهش سطوح تستوسترون سبب افزایش موقتی میزان آن شوند.

پروتئین های سیتوکراتین

با توجه به اهمیت تکثیر سلولی تومورها و اینکه یکی از مهمترین شاخصهای سلولهای توموری و تهاجمی است، مارکرهایی که در تکثیر سلولی دخیل هستند، می توانند پیش آگهی و پیش بینی کننده بالینی مهم و موثر بشمار آیند، از جمله این مارکرها می توان به سیتوکراتینها (Cytokeratin) که منعکس کننده فعالیت تکثیر سلولهای تومور می باشند اشاره نمود.
همه سلولهای یوکاریوتی دارای ساختار اسکلت سلولی سیتوپلاسمی هستند، که فیلامنتهای بینابینی (رشته های واسطه) نامیده می شوند. شبکه اسکلت سلولی مسئول یکپارچگی مکانیکی سلول است و نقش مهمی را در فرآیندهای سلولی مانند تقسیم سلولی، جابجایی و تماس سلول به سلول ایفا می نماید. سیتوکراتینها پروتئینهایی از جنس کراتین می‌باشند که حاوی رشته‌های واسطه بوده که در اسکلت سیتوپلاسمی سلولهای اپیتلیال یافت می شوند و الگوی آنها در طی تغییرات سلول نرمال به سلول بدخیم همواره حفظ می شود. در حال حاضر بیش از 20 سیتوکراتین مختلف شناسایی شده است، که در میان آنها سیتوکراتین 8 ، 18 و 19 فراوانترین سیتوکراتینها در سلولهای اپیتلیال ساده می باشند. سیتوکراتینها، به عنوان مارکرهای قابل اعتماد در تومورهای اپیتلیال سرطانهای سینه، پروستات و تخمدان محسوب می شوند که در میان آنها، سیتوکراتین 18 شایعترین سیتوکراتین مورد بررسی در سرطان پروستات بشمار می آید.

مارکر TPS 
بر روی سیتوکراتین 18، یک شاخص آنتی ژنیک اختصاصی بنام TPS قرار دارد که از قطعات محلول بشمار می رود و با تکثیر سلولی مرتبط است و در بدن بر علیه آن آنتی بادی های مونوکلونال تولید می شود. شاخص آنتی ژنیک TPS یک مارکر بسیار حساس و ارزشمند در پیش آگهی، نظارت بر پاسخ به درمان و شناسایی پیشرفت سرطان پروستات محسوب می شود.

سطح سرمی TPS نشانگر فعالیت سلولی تومور است و به حجم توده تومور مرتبط نمی باشد، و ارتباط مستقیمی میان سطح TPS با درجه بندی گلیسون وجود دارد (score Gleason با مرحله بالینی و آسیب شناسی بیماری ارتباط مستقیم دارد. همچنین وسعت تومور در داخل پروستات و قابلیت تهاجم تومور اولیـه را تخمین میزند). در حالی که سطح سرمی PSA  نشانگر حجم توده تومور است و به عنوان یک نشانگر معمول در مانیتورینگ درمان سرطان پروستات محسوب می شود. اما از آنجا که، سطح PSA به آندروژن وابسته است بنابراین، در بیماران تحت درمان با داروهای آنتی آندروژن و حتی در بیماران با پیشرفت بالینی، به دنبال کاهش سطح PSA، این بیومارکر نمی تواند همواره منعکس کننده مناسب اثر درمان باشد. یک توجیح برای کاهش سطح PSA علیرغم پیشرفت بیماری، می تواند ناشی از دگرگونی کلونهای تومور که توانایی سنتز PSA را از دست داده اند باشد. ولی از آنجا که سطح TPS به آندروژن وابسته نیست، مارکر TPS با ارائه اطلاعات ارزشمند در مورد فعالیت سلولهای تومور شاخصی مناسب در بررسی بیماران مبتلا به متاستاز سرطان پروستات که تحت درمان با داروهای آنتی آندروژن می باشند و یا بیمارانی که توانایی تولید PSA را از دست داده اند بشمار می آید. بنابراین، مارکر سیتوکراتین TPS یک شاخص زودرس جهت نظارت بر پاسخ به درمان و شناسایی بیماران با پیشرفت بالینی، حتی هنگامی که سطح PSA آنها نرمال است، می باشد.

ویژگی های مارکر TPS

– تنها سرم مارکر اندازه گیری سیتوکراتین 18
– نشانگر فعالیت سلول های تومور
– نشانگر مناسب در پیش آگهی، نظارت بر پاسخ به درمان و تشخیص بازگشت سرطان پروستات
– پیش از درمان TPS یک عامل پیش آگهی مستقل جهت انعکاس پیشرفت سریع بیماری
– کاهش سطح TPS پس از درمان بطور قابل توجهی با پاسخ بالینی مرتبط می باشد
– ترکیب دو بیومارکر TPS و PSA بهترین ابزار جهت مانیتورینگ بیماران مبتلا به سرطان پروستات که تحت هورمون درمانی می باشد

اساس آزمایش

آزمایش مارکر TPS یک روش الایزا در شرایط آزمایشگاهی (in vitro) است که مقدار کمی سیتوکراتین 18 سرم را در هنگام درمان سرطان  پروستات و در طی پیگیری و مراقبت بیمار اندازه گیری می نماید.

اساس این آزمایش بر پایه الایزای ساندویچ استوار است. در طی انکوباسیون استانداردها، کنترلها و نمونه ها بطور همزمان با آنتی بادی های مونوکلونال در فاز جامد و آنتی بادی های مونوکلونال کونژوگه M3) HRP) واکنش می دهند. پس از انکوباسیون پلیت کاملا شسته و محلول رنگزای TMB اضافه می شود. واکنش با افزودن محلول متوقف کننده متوقف شده و میزان جذب در طول موج 450 نانومتر اندازه گیری می شود. توسعه رنگ بطور مستقیم با غلظت آنالیت متناسب است.